Freya is een bewust ongehuwde moeder en in verwachting van haar derde kind. De gelukkige vader in spe heet Willem, ook reeds vader van twee kinderen, maar dan uit een andere relatie. Om hun geluk te consolideren gaan beide partners samenwonen. Sinds 1 januari 2000 kunnen zij zich daartoe op het gemeentehuis laten registreren. Op die manier kan bijvoorbeeld de ene partner, die eigenaar is van de gezinswoning, die niet langer verkopen zonder instemming van de andere. Zo’n registratie hoeft niet. In dat geval heeft de wetgever, in tegenstelling tot gehuwden en wettelijk samenwonenden, geen specifieke beschermingsregels uitgewerkt. Het is pas sinds 18 mei 2007 dat de geregistreerde samenwonende partner ook een wettelijk erfrecht heeft verkregen, weliswaar beperkt tot het vruchtgebruik van de gezinswoning en de huisraad. In tegenstelling tot de echtgenoot heeft de wettelijk samenwonende partner ook geen reservataire bescherming.

Freya en Willem die elkaar willen beschermen, zullen hoe dan ook best hun toevlucht zoeken in een testamentaire of zelfs conventionele beschermingstechniek (bijvoorbeeld via aanwas, schenking, ). Het fiscaal statuut van de geregistreerde samenwoners inzake successie- en schenkingsrechten is dan wel gelijk met dit van de echtgenoten. Niet geregistreerde partners (de zgn. feitelijk samenwonenden) verkrijgen of erven aan een tarief ‘vreemden’ (tot 80 %).

Hier is er dan weer een uitzondering voor het Vlaams Gewest, waar feitelijk samenwonenden onder bepaalde voorwaarden (minstens 1 jaar samenwonen en huishouden) ook aan lagere tarieven kunnen verkrijgen of erven. De planning voor wedersamengestelde gezinnen wordt pas complex (boeiend!) als de ene partner ook nog eens de kinderen van de andere partner (de zgn. stiefkinderen) wil bevoordelen, of zelfs gelijkschakelen met zijn eigen kinderen.

Stel dat Freya evenveel wil nalaten aan de kinderen van Willem als aan haar drie kinderen, dan is een testamentaire of conventionele ingreep een ‘must’, vermits Willems kinderen met haar geen bloedband hebben. Bovendien zal zij ook rekening houden met de reservataire aanspraken van haar drie kinderen. Zij hebben samen een reserve van drie vierden, zodat het beschikbare deel van Freya nog slechts een vierde bedraagt. Rekening houdend met voormelde reservataire aanspraken zouden de drie kinderen van Freya op een bedrag van 1.000.000 euro elk 250.000 euro krijgen en elk van de twee kinderen van Willem slechts 125.000 euro. De wetgever zou dit kunnen verhelpen door stiefkinderen bij testament en schenking gelijk te stellen met eigen kinderen.

Het fiscaal statuut van het stiefkind is dan weer beter. Inzake successie- en schenkingsrechten betaalt het stiefkind evenveel als het eigen kind. Ook hier opletten: in het Vlaams Gewest worden roerende schenkingen aan stiefkinderen aan 7 % belast. Voor schenkingen van vastgoed betaalt het stiefkind progressieve schenkingsrechten (30-80 %).

Meer omslachtig, maar toch mogelijk, is dat Freya de kinderen van Willem adopteert. Via de adoptie kunnen Willems kinderen rechtstreeks van Freya erven. Een testament is nu niet langer nodig. Eenmaal geadopteerd verkrijgt elk van de vijf kinderen evenveel. Vergeet daarbij niet dat voor een adoptie zowel de toestemming van de twee stiefkinderen als deze van hun ‘echte’ moeder nodig zal zijn. Bovendien is adoptie onherroepelijk. Bij een mogelijke breuk tussen Willem en Freya behouden de geadopteerde kinderen hun erfrechtelijke aanspraken tegenover Freya’s nalatenschap. Ook hier wringt soms een fiscaal schoentje: niet alle geadopteerde kinderen kunnen zomaar aan verlaagde tarieven erven of verkrijgen. Freya heeft nog veel denkwerk.

De auteur is advocaat, www.ruysseveldt.be

Bron: De Standaard